ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن جلد 16

اشاره

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ

طه (1) ما أَنْزَلْنا عَلَیْکَ الْقُرْآنَ لِتَشْقی (2) إِلاَّ تَذْکِرَهً لِمَنْ یَخْشی (3) تَنْزِیلاً مِمَّنْ خَلَقَ الْأَرْضَ وَ السَّماواتِ الْعُلی (4)

الرَّحْمنُ عَلَی الْعَرْشِ اسْتَوی (5) لَهُ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الْأَرْضِ وَ ما بَیْنَهُما وَ ما تَحْتَ الثَّری (6) وَ إِنْ تَجْهَرْ بِالْقَوْلِ فَإِنَّهُ یَعْلَمُ السِّرَّ وَ أَخْفی (7) اللَّهُ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ لَهُ الْأَسْماءُ الْحُسْنی (8)

ترجمه … ص: 5

ما قرآن را برای شقاوت تو نازل نکردیم، بلکه یادآوری است برای آنان که بترسند. از جانب کسی است که زمین و آسمانهای بلند را آفریده است. اوست خداوند رحمان که بر عرش استیلا یافت و آن را آفرید. برای اوست آنچه در آسمانها و آنچه در زمین و آنچه در زیر خاک است. اگر سخن را آشکار کنی، او راز را و آنچه مخفی تر از راز است میداند. خداوندی که جز او خدایی نیست و برای اوست اسماء نیکو.

لغت … ص: 5

شقاء:ادامه چیزی که تحمل آن بر نفس دشوار است. مقابل آن «سعادت» است- علی: جمع «علیا».

ثری:خاک مرطوب

ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج 16، ص: 6

جهر: بلند کردن صدا. صفت فاعلی آن «جاهر» و صفت مفعولی آن «مجهور» است. صوت مجهور یعنی صدای بلند. در مقابل آن «صوت مهموس» است.

اعراب … ص: 6

از حسن روایت شده است که «طه» را بفتح طاء و سکون هاء قرائت میکرد.

در این صورت هاء مبدل از همزه است. یعنی پاها را بر زمین گذار. زیرا در روایت است که پیامبر خدا در نماز یکی از پاها را بلند میکرد تا در نماز مشقت بیشتری تحمل کند. از اینرو خداوند به او فرمود: پاها را بر زمین گذار. ما قرآن را بر تو نازل نکردیم که خود را بدرد سر اندازی و ناراحت شوی. پس از نزول این آیه، رهبر عالیقدر اسلام پاها را بر زمین نهاد.

از امام صادق (ع) نیز همین طور روایت شده است. ممکن است «هاء» مبدل از همزه نباشد، بلکه در حال وقف بآخر کلمه افزوده شده باشد و این بنا بقول کسانی است که کلمه را مهموز نمیکنند.

ممکن است «طه» برای قسم و جمله بعد جواب قسم باشد.

تذکره:مفعول له و بهتر است که مفعول مطلق برای فعل محذوف باشد و استثناء منقطع است به معنای «لکن» و همچنین در مورد «تنزیلا» که مفعول مطلق است برای «نزلنا» یا «نزل».

لمن یخشی:صفت برای تذکره.

مقصود … ص: 6

طه: در آغاز سوره بقره تفسیر حروف مقطعه اوایل سوره و اختلافاتی که در باره آنهاست ذکر کردیم.

ابن عباس و سعید بن جبیر و حسن و مجاهد و کلبی گفته اند، یعنی ای مرد! جز اینکه بعضی از آنها گفته اند: کلمه حبشی یا نبطی است. کلبی گوید این کلمه به لغت «عک» است. شاعر گوید:

هتفت بطه فی القتال فلم یجب فخفت لعمری ان یکون موائلا

ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج 16، ص: 7

در میدان جنگ مردی را خواندم و مرا جواب نداد.